Een bezoek aan de stad Breslau (Wrocław)

Je ziet het goed, ik gebruik het Duitse woord voor deze stad en niet de Poolse benaming Wrocław (de stad telt 630.000 inwoners). De reden hiervoor is enerzijds dat ik geen idee heb hoe men dat Poolse woord moet uitspreken, anderzijds omdat het tot in 1945 een Duitse stad is geweest, met vele jaren Duitse geschiedenis. In 1945, toen de stad veroverd werd door de Russen, moesten halsoverkop alle Duitsers de stad verlaten. In hun plaats kwamen Polen die hun vaderland in het oosten van het land verloren hadden.
Polen schoof na afloop van de Tweede Wereldoorlog een eind naar het westen op en de voorheen Duitse stad Breslau werd in 1945 Pools Wrocław. Het voorheen Poolse Lwów viel vanaf 1945 onder de Oekraïne, onder de naam Lviv. De grotendeels Poolse bevolking van Lviv verhuisde ook naar (nieuw) Pools grondgebied en velen kwamen terecht in het meest westelijke deel van Polen, in de omgeving van Wrocław. 

Tussen 1945 en 1947, na twee jaren, was de stad geheel bewoond door Polen en werden de Duitse straatnamen vervangen door Poolse straatnamen. Monumenten en kerkhoven werden verwijderd. Duits als voertaal werd verboden. Meer dan een halve eeuw was het taboe aan het Duitse verleden van Wrocław te herinneren
Tekenend voor de roerige geschiedenis; de grensstreek Silezie behoorde aan de ene staat en dan weer aan de andere staat toe. Voor 1918 was het gebied Pruisisch en later Pools. In 1939-1945 weer Duits. Er is nu (nog steeds) een Duitse minderheid, die na de Poolse omwenteling in 1990 weer de kop opstak, echter Wrocław zal vermoed ik nu wel altijd Pools blijven.

We zijn doorgereden naar een parkeerplaats van een winkelcentrum aan de rand van het centrum en met de fiets zijn we verder gereden naar het centrum. We zijn onze rondwandeling/fietstocht op het centrale Marktplein (Rynek) begonnen. Bij het oude raadhuis, wat nu een museum is. Het gebouw wordt de parel van de Selezische gotiek genoemd. Gebouwd tussen 1328-1510.

Aan de andere kant van het plein staan twee scheve huisjes die door een poort aan elkaar verbonden zijn. Ze worden de Hans en Grietje-huisjes genoemd. Op het pleintje nabij deze huisjes staat een beeld van de in Breslau geboren Dietrich Bonhoeffer. Een zeer bekend  theoloog die predikte tegen het nationaal socialisme, door zijn verzet is hij in 1945 geëxecuteerd. Achter deze huisjes ligt de Elisabethkerk gebouwd in de 13-14 eeuw. Na een klim van 300 treden heb je vanaf 91m hoogte een goed uitzicht over de stad. Wij hebben ons de moeite van het beklimmen van de toren bespaard.

We vervolgen onze weg naar de universiteitswijk, die gekenmerkt wordt door boekwinkels en antiquariaten. Een blikvanger is een prachtig Jugendstilcafe Pod Kalendrum. We gingen verder langs de oever van de Oder en kwamen bij een eiland in de rivier. Hier ligt een aantal voormalige kloosters. Nu ingebruik als onderdeel van de universiteitsgebouwen. We verlieten het eiland via een gietijzeren brug genaamd Most Tumski, die ons naar het Domeiland bracht. Dit is de plek waar de stad in de 9e eeuw is ontstaan. Na 1241 verplaatste de wereldlijke macht zijn Burcht naar de linkeroever, toen ontwikkelde het eiland zich tot het centrum van de kerkelijke macht. Op dit eiland is weinig veranderd, kerk na kerk rijgen zich aaneen.

We zijn verder gefietst over het eiland en zijn de rivier via een andere brug weer overgestoken op weg naar het panorama van Raclawice. Een indrukwekkende bezienswaardigheid.

Het Panorama van Racławice
(Pools: Panorama Racławicka) is een schilderij dat rond gaat en het meet 15 x 114 meter en stelt de slag bij Racławice voor. Het is vergelijkbaar met het panorama van Mesdag te Den Haag (14 x 120m). In deze slag, die op 4 april 1794 werd gestreden, stonden Poolse opstandelingen (soldaten en boeren) onder leiding van Tadeusz Kościuszko tegenover een Russisch leger onder leiding van generaal Aleksandr Tormasov.

Hoewel de Slag bij Racławice uiteindelijk niet resulteerde in een vrij en onafhankelijk Polen, waren de Polen zelf bijzonder geïmponeerd door de felheid en de dapperheid waarmee de Poolse strijders van weleer de Russen tegemoet waren getreden. Daarom ook viel het idee van Styka om ter gelegenheid van de Nationale Tentoonstelling van 1894, die in het toen nog Poolse Lviv werd gehouden, een schilderij van deze heldendaad te maken, in goede aarde. In negen maanden tijd werd het vervaardigd en zo kon op 5 juni 1894 het panorama worden onthuld. Meteen was het een groot succes: uit heel Polen en de rest van Europa kwamen er mensen naar Lviv om dit bijzondere schilderij te kunnen zien.

Op ingenieuze wijze hebben de schilders en de bouwers van het panorama de illusie weten te wekken dat de toeschouwer als het ware aanwezig is in het midden van het slagveld. De toeschouwer staat zelf op een heuvel en kijkt naar diverse onderdelen van de slag zelf. Soldaten en boeren treden aan, kruipen door nauwe kloven om een verrassingsaanval uit te voeren, Russische artillerie wordt in stelling gebracht en door Poolse tegenstanders buitgemaakt. Boerinnen bidden onder leiding van een priester bij een groot kruis, een Poolse boer sterft voor zijn armzalige woning. Dit en nog veel meer maakt alles bij elkaar een grote indruk op de beschouwer.

De academische bibliotheek en uitgeverij te Lviv werd na de landverhuizing van oost naar west Polen voor een deel naar Wrocław overgebracht, samen met het Panorama van Racławice. Omdat het Panorama een overwinning van Polen op Russen voorstelt, was het in de communistische periode niet echt populair: restauratie van het schilderij, laat staan tentoonstellen van het werk, liet dan ook jaren op zich wachten. Pas op 14 juni 1985 werd het inmiddels gerestaureerde Panorama weer voor het publiek zichtbaar gemaakt, in een betonnen rotunda vlak bij het Nationaal Museum van Wrocław. Het vormt sindsdien een van de belangrijkste toeristische attracties van Wrocław.

We hebben de stad per fiets verkend en hebben de belangrijkste bezienswaardigheden aangedaan. Af en toe gehinderd door flinke regenbuien, waardoor we drie keer hebben moeten schuilen. Bij een van deze schuilgelegenheden, onder een luifel van een gesloten café, hebben we onze koffie en boterhammen genuttigd. We maakten hierdoor van een nood een deugd.

De stad was erg druk en het fietsen op de route van en naar het centrum was niet ongevaarlijk. Omdat er fietspaden ontbreken of slechts gedeeltelijk aanwezig zijn, moesten we ons dan weer op de drukke weg begeven en dan weer over het trottoir fietsen, wat overigens in Polen wegens het ontbreken van fietspaden is toegestaan. 

Natuurlijk hebben we ons weer tegoed gedaan aan cappuccino en taart. Zo heerlijk groot hier! We zaten in de zon op het terras van het centrale plein Rynek. We hadden zicht op de prachtige gevelwanden, die het plein zo aantrekkelijk maken. Overal zijn terrassen, om het de bezoekers naar de zin te maken, mooie stijlvolle terrassen. We zijn nog wat blijven hangen op het plein en zijn toen weer richting de auto gegaan (20 min fietsen). Na enig speurwerk hebben we de parkeerplek, in de drukte van de spits, weer gevonden en hebben we de fietsen weer op het fietsenrek geïnstalleerd.

Veel wegen in het centrum zijn slecht, geplaveid met kasseien en hier en daar opgelapt met asfalt. Met als gevolg dat de fietsen op de auto danig heen en weer slingerden. Rondom Wrocław zijn grote bedrijventerreinen met immens grote bedrijfsgebouwen met namen van bekende westerse bedrijven, enkele zeer grote winkelcentra en een uitgebreid netwerk van snelwegen, dat in ons geval al snel overging in een provinciale tweebaans weg met in het verschiet de toch nu al zichtbare bergen van het Uilengebergte. 

Na een uurtje rijden waren we thuis en hebben we genoten van nasi.
Het is vanavond fris, dus we zitten nu in de tent. Wat we morgen gaan doen weten we nog niet. We plannen misschien nog een driedaagse reis naar Krakau met een hotelovernachting.

Ps: Men spreekt Wrocław uit als Wrotswaf. Het panorama van Mesdag verbeeldt het uitzicht vanaf een duin bij Scheveningen in het laatste kwart van de 19e eeuw en is daarmee een aanblik van een vooral statische toestand. Dit gegeven, geen actief beeld, maar een statisch beeld, leent zich beter voor het principe van een “rotunda”.